کنجکاوی‌های ذهن در اعماق آسمان شب
تاریخ انتشار: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۶۲۱۰۷۲
حالا که در هفته جهانی نجوم هستیم و فردا هم روز نجوم در سراسر ایران برگزار می‌شود به این فکر افتادیم که بار دیگر به یاد روزهای کودکی، بیپروا و بدون نگرانی سراغ پرسشهای مختلفی برویم که سال‌هاست در گوشهای از ذهن‌مان باقی مانده است. این کار را از تحریریه و بخش فنی روزنامه جامجم آغاز کردیم و از همه خواستیم سوالات نجومیشان را مطرح کنند تا در این صفحه تا آنجا که دانش بشری مجال دهد به آنها پاسخ دهیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
یوفوها واقعا وجود دارند؟
دهه‌هاست که تلاش برای شناسایی یوفوها (UFOs) و حتی پیدا کردن حیات‌هوشمند در سیارات دیگر بیشتر شده است. واقعیت این است که گزارشهای زیادی از مشاهده اشیای پرنده ناشناس که به یوفوها معروف شده‌اند وجود دارد اما پاسخهای دقیقی برای بسیاری از این گزارشها منتشر و مشخص شده است که بسیاری از این اشیای پرنده موشکها، هواپیماها، بالنهای تحقیقاتی یا حتی ابر و انواع پدیده‌های جوی بوده‌اند و عاملی غیرطبیعی نداشتند. از آنجا که بشر همیشه داستانهای رازآلود را دوست دارد، فقط به گزارشهای اولیه که از مشاهده شیء پرنده مشکوک حکایت دارد توجه می‌کند و معمولا گزارشهای تکمیلی که علل و عوامل اصلی مشاهدات اولیه را توضیح می‌دهد مورد توجه افراد قرار نمی‌گیرد و به اندازه خبرهای اولیه شنیده نمی‌شود. به‌طور معمول با بررسی سرعت این اشیا، مسیر حرکت‌شان و شکل کلی و زمان مشاهده آن می‌شود تعیین کرد که منشأ زمینی داشته‌اند یا نه. بااین‌حال هنوز هیچ مدرک معتبر و دقیقی درباره وجود موجودات هوشمند فضایی در سیارات دیگر به دست نیامده است و شواهد هم وجود یوفوها در سیاره زمین را تأیید نمیکنند؛ بنابراین باید صبر کرد تا پیشرفت علم از این راز سر به مهر پرده بردارد.
در ماه تصاویر خاصی دیده می‌شود؟
ماه از اسرارآمیزترین اجرام آسمان است که به‌دلیل روشنایی زیادش و اینکه برخلاف خورشید می‌شود مستقیم به آن نگاه کرد از گذشته تا امروز مورد توجه انسانها بوده است. این توجه ویژه و ساعت‌ها تماشای ماه در دوران مختلف باعث شده انسان اشکال مختلفی را در بین نواحی تاریک و روشن سطح ماه ببیند؛ اشکالی از قبیل چهره افراد مشهور، لوگوی پپسی و... درحالی‌که در واقعیت چنین طرحهایی روی ماه وجود ندارد. سطح سنگی ماه برآمدگیها و فرورفتگیهایی دارد که وقتی نور خورشید را بازتاب می‌دهد به شکل نواحی تیره و روشن دیده می‌شود. ذهن ما انسانها تمایل دارد در هر چیزی، تصویری آشنا پیدا کند؛ درست مثل وقتی که به ابرها نگاه می‌کنیم و آنها را شبیه گلکلم، چهره آدم یا پر می‌بینیم. به این پدیده روان‌شناختی که نوعی خطای ذهنی است، پاریدولیا (Pareidolia) یا الگوسازی معنادار می‌گویند. جالب است بدانید بعد از انتشار عکسهای کاوشگرهایی که به مریخ رفتهاند، همین الگوسازیها درباره سطح سیاره‌‌سرخ هم مطرح شده است.
سیاهچالهها چه هستند؟ میتوان با آنها در زمان سفر کرد؟
ستاره‌ها مثل ما انسانها روزی متولد می‌شوند و روزی میمیرند اما عمرشان بسیار طولانیتر از انسانهاست چیزی حدود چند میلیارد سال. در بین ستاره‌ها بعضی بسیار سنگین و پرجرمند و برخی سبک‌تر و کمجرمتر. پایان زندگی ستاره‌ها و طول عمرشان متناسب با اینکه چقدر وزن دارند متفاوت است. ستارههایی که جرم زیادی دارند مثلا چیزی حدود هفت یا هشت‌برابر جرم خورشید، در پایان زندگی بعد از انفجارهای پیاپی تبدیل به ستاره‌ای می‌شوند که دیگر هیچ نوری ندارد و بنابراین دیگر قابل مشاهده نیست. این ستاره که جرم زیادی دارد در اثر نیروی گرانش بسیار قویاش به‌شدت متراکم و فشرده می‌شود. فشردگی زیاد و گرانش شدید باعث می‌شود اجرام نزدیک به آن نتوانند از دام نیروی جاذبهاش فرار کنند و اگر در محدودهای معین از آن قرار بگیرند به سمتش کشیده می‌شوند. به این ستاره پیر که پایان عمرش فرا رسیده و حتی نور هم نمیتواند از نزدیکیاش عبور کند و به درون ستاره جذب می‌شود، سیاهچاله گفته می‌شود. در فیلم «میانستارهای» ساخته کریستوفر نولان می‌بینیم که دانشمندی میخواهد از مسیر سیاهچالهای در زمان به عقب سفر کند؛ جالب است بدانید این موضوع در نظریات مطرح شده اما هنوز شواهد رصدی و عملی مبنی بر قابل اجرا بودنش در دست نیست.
آیا خورشید چند میلیارد سال دیگر نابود می‌شود؟
خورشید از میلیاردها ستاره‌ای است که در کیهان وجود دارد و مثل همه ستاره‌ها روزی متولد شده و روزی هم می‌میرد. زمانی که سوخت هسته‌ای ستاره‌ای به پایان می‌رسد، ستاره خاموش می‌شود. از آنجا که حرارت ناگهان فروکش می‌کند، تعادل ستاره برهم‌می‌خورد و نیروی گرانش ستاره باعث انقباض ستاره می‌شود. پس از گذشت سال‌ها، کمکم لایههای بیرونی خورشید سرد می‌شوند و از لایه مرکزی فاصله میگیرند و همین باعث می‌شود خورشید به مرحلهای از زندگیاش برسد که به غول سرخ معروف است. هرقدر دمای خورشید کمتر شود قطر لایههای آن بزرگ‌تر می‌شود و در این انبساط خورشید حدود ۱۵۰برابر ابعاد فعلیاش خواهد شد و حتی ممکن است سیارات عطارد، زهره و زمین را هم ببلعد اما جای نگرانی نیست چون این اتفاق حدود ۶ - ۵ میلیارد سال دیگر رخ می‌دهد. پس از مرحله غول‌سرخ، خورشید آرام‌آرام به یک کوتوله‌سفید تبدیل خواهد شد که بقایای یک ستاره سرد و خاموش است.
«قمر در عقرب» از نظر علم نجوم واقعیت دارد؟
پاسخ به این سوال شاید شوکهتان کند اما حقیقت این است که قمر در عقرب واقعا رخ می‌دهد اما معنیاش با آنچه در جامعه رایج شده متفاوت است. میدانیم که در قدیم، افراد هنگام نگاه به آسمان ستارگان را با خطهای فرضی به هم وصل می‌کردند و از مجموعه ستارههایی که در نزدیکی هم بودند شکل خاصی در ذهن خود میساختند. به این اشکال که ساخته و پرداخته ذهن انسان بود صورت‌های‌فلکی گفته می‌شود. جالب است بدانید نام یکی از این صورت‌های‌فلکی عقرب است. از طرفی میدانیم ماه طی حدود ۲۹.۵روز یک‌بار به دور زمین میچرخد. در این چرخش ممکن است از دید ناظر زمینی طوری در آسمان قرار بگیرد که در نزدیکی صورت‌فلکی عقرب باشد. این حالت از قدیم به قمر در عقرب معروف شده که یعنی ماه در صورت‌فلکی عقرب قرار گرفته است. البته امروز میدانیم این پدیدهای است که از نگاه ناظران زمینی رخ می‌دهد و معنایش این نیست که واقعا ماه در بین ستارههای صورت‌فلکی عقرب قرار گرفته باشد. از قدیم قمر در عقرب را زمانی نحس و شوم میدانستند و معتقد بودند در این زمان نباید کارهای مهم انجام داد درحالی‌که این باور هیچ ارتباطی با دانش نجوم ندارد. زندگی انسان به تصمیم‌هایش مرتبط است و چرخش ماه و ستاره‌ها و سیارات در فضا نمیتواند در زندگی یک شخص خاص تاثیر داشته باشد.
عالم چقدر بزرگ است؟
اخترشناسان همواره خواسته‌اند با استفاده از تلسکوپ‌های بزرگ‌تر و قدرتمند‌تر به فواصل دورافتاده‌تر چشم بدوزند تا بفهمند چند کهکشان دیگر در جهان وجود دارد. تلسکوپ فضایی هابل در سال ۲۰۰۳ بخشی از آسمان شب که در ابتدا بخشی تاریک و کدر به نظر می‌آمد را هدف گرفت. این منطقه از آسمان در برابر وسعت کل آسمان بسیار کوچک بود. تصور کنید یک دانه شن را روی انگشت دست خود رو به سوی آسمان نگه‌داشته‌اید، مقدار فضایی که این دانه شن از آسمان پس‌زمینه اشغال می‌کند، برابر میدان دید هابل بود و آنچه هابل در این فضا دید، شگفت‌انگیز بود. هابل بیش از ۱۰هزار کهکشان را در همان تکه کوچک و تاریک دید. امروز با محاسبات کیهانشناسان و شواهد و مدارک رصدی، دانشمندان سن عالم یعنی تمام کهکشانها و ستاره‌ها و سیاراتی را که در آنها قرار دارد حدود ۱۳.۸میلیارد سال و قطر جهان قابل مشاهده را ۹۳میلیارد سال نوری تخمین میزنند.
منبع: جام جم آنلاین
کلیدواژه: روز نجوم آسمان شب هفته جهانی نجوم قمر در عقرب فلکی عقرب ستاره ها ستاره ای گزارش ها انسان ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۶۲۱۰۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
«استون‌هنج» چه ارتباطی با «ماه» دارد؟ (+عکس)
تاریخ‌دانان مدت‌هاست می‌دانند که استون‌هنج (دایره صخره‌ای ماقبل تاریخ انگلستان) با در نظر گرفتن مسیر «خورشید» در ذهن ساخته شده است. در هر انقلابین، تماشاگران به تماشای تابش خورشید از میان این سنگ‌های تاریخی می‌روند. اکنون، محققان به این فکر افتاده‌اند که سازندگان استون‌هنج احتمالاً «ماه» را هم در نظر داشته‌اند.
به گزارش فرادید، کارشناسان میراث انگلیسی (English Heritage)، انجمن سلطنتی نجوم و چندین دانشگاه در انگلستان، پروژه جدیدی را آغاز کرده‌اند که ارتباط احتمالی استون‌هنج را با یک رویداد آسمانی به نام توقف ماه (Lunar Standstill)، بررسی می‌کند: دوره‌ای که طلوع و غروب ماه در دورترین فاصله از یکدیگر در امتداد افق قرار دارند. این رویداد فقط هر ۱۸ سال و 6 ماه یک بار رخ می‌دهد. رویداد بعدی امسال آغاز خواهد شد و تا سال ۲۰۲۵ ادامه خواهد داشت.
کلایو راگِلز، ستاره‌شناس باستانی دانشگاه لستر، می‌گوید: «ارتباط معماری اِستون‌هِنج با خورشید به خوبی شناخته شده، اما ارتباط آن با ماه نه.»
راگلز اضافه می‌کند که چهار سنگ جلوس اصلی استون‌هنج (تخته‌های کوچکی که مستطیلی را در اطراف سازه شکل می‌دهند) با موقعیت‌های ماه همسو هستند. محققان سال‌ها درگیر این بحث بوده‌اند که آیا این موضوع آگاهانه بوده یا نه و اگر آگاهانه بوده، آنها چگونه به این آگاهی دست یافتند و هدفشان چه بوده است.
رابطه این بنای تاریخی با چرخه‌های خورشید کاملاً شناخته شده، اما محققان اکنون در حال بررسی ارتباط آن با ماه هستند
استون‌هنج از حدود ۵۰۰۰ سال پیش در چندین مرحله ساخته شد. این بنای تاریخی که از تخته‌سنگ‌های بهم پیوسته ساخته شده، از نظر معماری پیچیده‌ترین است. بیشتر مورخان موافقند که سازندگان استون‌هنج آگاهانه آنها را با حرکات خورشید هماهنگ کردند که تثبیت سیستم اعتقادی آنها بوده و آنها تدفین را آنجا انجام می‌دادند.
محققان فکر می‌کنند حداقل یک توقف ماه در نخستین مرحله ساخت استون‌هنج رخ داده که به طور بالقوه بر طراحی و هدف این بنای تاریخی اثر گذاشته است. اضلاع دراز مستطیلِ سنگ‌های جلوس به سمت جنوبی‌ترین طلوع ماه در حالت سکون اصلی جهت‌گیری شدند. افزون بر این، بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ قبل از میلاد، قرن‌ها پیش از نصب این سنگ‌های بزرگ، مردم بقایای سوزانده‌شده مردگانشان را در خوشه‌ای در بخش جنوب شرقی سایت، در جهت جنوبی‌ترین موقعیت طلوع ماه دفن می‌کردند.
تئوری این است که حرکات ماه ممکن است در مراحل اولیه استون‌هنج مورد توجه قرار گرفته و بر طراحی بعدی آن اثر گذاشته باشند. تیمی از باستان‌شناسان (متخصصان درک تاریخی نجوم)، از بهار امسال این ایده را در محل مطالعه خواهند کرد.
آماندا چادبرن، باستان‌شناس دانشگاه آکسفورد، می‌گوید: «مشاهده مستقیم این ارتباط در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ بسیار مهم است. بر خلاف خورشید، ردیابی منتهی‌الیه ماه کار ساده‌ای نیست و به زمان‌بندی و شرایط آب و هوایی خاص نیاز دارد. ما می‌خواهیم تجربه این طلوع و غروب شدید ماه را درک کنیم و جلوه‌های بصری آنها روی سنگ‌ها را مشاهده کنیم.»
توقف عمده ماه هر ۱۸.۶ سال یک بار رخ می‌دهد
سازندگان استون‌هنج متعلق به فرهنگ‌هایی بودند که توسط رویدادهای آسمانی هدایت می‌شدند، بنابراین منطقی‌ست آنها توقف بزرگ ماه را جدی بگیرند. نور ماه احتمالاً برای کارهایی مانند شکار مفید بوده و چرخه‌های آن، راه ایده‌آلی برای نشان دادن گذر زمان و سازماندهی رویدادها و جشن‌ها بوده است.
در طول یک توقف بزرگ، ماه قسمت‌هایی از افق را لمس می‌کند که خورشید هرگز به آنها نمی‌رسد. کارشناسان فکر می‌کنند این منظره‌ی غیرمعمول احتمالاً برای فرهنگ‌هایی که حرکات اجرام آسمانی را ردیابی می‌کردند، مهم بوده است.
راگلز می‌گوید: «مردم از ده‌ها هزار سال قبل، از چرخه فاز ماه آگاه بودند. آنچه که فکر می‌کنم در مورد استون‌هنج اتفاق افتاده و این چیزیست که ما علاقه‌مند کشف آن هستیم، اینست که در حوالی یک توقف بزرگ، مردم متوجه شدند طلوع یا غروب ماه به طور غیرعادی در شمال یا جنوب است. آنها دریافتند این اتفاق خاص است، در نتیجه به آن ادای احترام کردند و در نهایت جهت‌های مربوطه را یادمان‌سازی کردند. می‌توانید تصور کنید بزرگان آن دوران، زمانی را به یاد می‌آورند که ماه را در جهت مقدسی می‌دیدند و سپس، یک نسل بعد، مردم از شروع دوباره دیدن آن حیرت کردند.»
از آنجا که سکون‌های اصلی ماه به ندرت اتفاق می‌افتند، ممکن است نشانه جشن‌های اجتماعی، معنوی یا مذهبی مانند مراسم بزرگ‌شدن باشند.
جنیفر وکِسلر، مورخ می‌گوید: «ما هیجان‌زده هستیم که با یک تیم درخشان از باستان‌اخترشناسان برای کشف پیوند شگفت‌انگیز بین استون‌هنج و سکون اصلی ماه کار می‌کنیم. این فرصت به ما امکان می‌دهد در اسرار باستانی این بنای تاریخی و ارتباط آن با پدیده‌های آسمانی عمیق‌تر کاوش کنیم.»
کانال عصر ایران در تلگرام
مسمومیت ۲۹ پزشک با مشروبات الکلی تقلبی در شیراز